Chanoeka  (Feest van het licht)

Chanoeka is een joods feest. In het Hebreeuws is he

t חנכה of חנוכה    wat 'inwijding' betekent.
Het feest staat ook wel bekend als 'het feest van de lichtjes'

 (חג האורות:  Chag Ha'Orot),
inwijdingsfeest of toewijdingsfeest

(weinig prominente Nederlandse vertaling).
Het feest duurt acht dagen, ter nagedachtenis aan het

'Chanoeka-wonder'.
De eerste dag van dit feest begint na zonsondergang van

de 24e dag van de joodse maand Kislev.

Hanukkah, 18de eeuw

Chanoeka (uitspraak: [χanuˈka]?) is een van de kleinere joodse feesten, dat met name door invloed van enerzijds de Verlichting en kerstmis en anderzijds het zionisme de laatste eeuwen aan belang heeft gewonnen. Er gelden geen halachische verboden, behalve enkele kleine beperkingen rond de tijd dat de kaarsen aangestoken moeten worden en wanneer zij branden. Herdacht wordt de herinwijding van de Tempel van Jeruzalem in 164 v.Chr. door Jehuda haMaccabi.

Volgens de overlevering was er slechts één kruikje kosjere olie voorradig om de menora te branden tijdens de reiniging van de Tempel. Het kruikje raakte echter niet leeg voordat nieuwe zuivere olie was toebereid, maar schonk genoeg olie om de menora gedurende acht dagen – de tijd die nodig was om nieuwe olie te krijgen – brandend te houden.

Aansteken van lichtjes in de chanoekia

De chanoekia (meervoud chanoekiot), een speciale kandelaar voor Chanoeka, heeft plaats voor 8+1 kaarsjes of vlammetjes op olie. Iedere dag steekt men eerst het extra ("negende") lichtje aan, de sjamasj. Sjamasj is afgeleid van dienst in het Hebreeuws (sjimoesj), omdat dit lichtje dienst doet om de andere aan te steken. De sjamasj staat ietsje afgezonderd van de andere lichtjes, qua hoogte of plaats.

Voor het aansteken van de twee tot acht lichtjes spreekt men twee zegens uit (asjer tsivanoe – die ons gebood – en sje'asa nisiem – die wonderen deed). Alleen op de eerste dag van Chanoeka spreekt men een extra zegen uit (sjehechijanoe – die ons deed beleven). Daarna steekt men met de sjamasj de andere lichtjes aan: de eerste dag één, de tweede dag twee, etc. tot en met de achtste dag.

Na het aansteken van de kaarsjes spreekt men vaak een tekst uit (Hanerot halaloe – deze lichtjes), waarin de redenen voor het aansteken van de lichtjes en de regels omtrent het gebruik ervan. Hierna zingt men het Maoz Tsoer. Net als bij het Wilhelmus, vormen de eerste letters van de coupletten een acrostichon – in dit geval een naam – èn zingt men het eerste couplet het meest algemeen.

Een bijzonder aspect van de chanoekia met lichtjes is dat men – indien dit geen gevaar mee kan brengen – wordt geacht deze in het raamkozijn neer te zetten. Deze regel is afwijkend in het anders vrij introverte jodendom. Chabad-Lubavitch, een extraverte chassidische richting rondom de Lubavitcher Rebbe, heeft hieruit zelfs een gebruik afgeleid tot het plaatsen van gigantische chanoekiot op publieke plaatsen. Soortgelijke chanoekiot staan in Israël ook los van die richting.

Gerechten

De voornaamste gerechten van Chanoeka zijn latkes of levivot     – een soort aardappelpannenkoekjes of rösti – en soefganiot,
sterk op berlinerbollen of Oostenrijkse Krapfen gelijkend 
en traditioneel gevuld met jam.
Deze lekkernijen worden speciaal met Chanoeka
gegeten omdat ze in olie bereid worden,
als herinnering aan het wonder van de olie.